Leke vücudun herhangi bir yerinde oluşan değişik renk demektir.
Vücudun ürettiği maddelerle cilde renk vermesi olayına pigmentasyon denir. Cilt lekelerinin oluşma nedeni deriye renk veren maddelerde ( pigmentasyon ) oluşan bir bozukluktur. Melanositlerin aşırı aktifleşmesi sonucu salgılanan melanin üretiminin az ya da çok oluşması deri renginde değişikliklere neden olmaktadır. Deri lekelenmesi daha çok yüz, boyun V’si ve el üstleri gibi kronik olarak güneşe maruz kalan deri bölgelerinde görülmekte ve daha çok koyu tenli kişileri etkilemektedir. Lekelenme derinin en üst tabakası ile veya deri altı tabaka ile ilişkili olabilir.
Leke tedavisinde en temel prensip güneşten uygun şekilde korunmadır. Bu sağlandıktan sonra lekelenmenin tipine göre uygun tedavi seçenekleri bulunmalıdır. Genel olarak lekelenme ne kadar yüzeyselse ve ne kadar yeni ise tedaviye yanıtı o derece iyidir. Pigmentasyon fazla olursa buna hiperpigmentasyon denilirken, az olmasına ise hipopigmentasyon denir. Hipopigmentasyon yani az pigment üretimi olmasında vücutta açık renkli lekeler oluşur.
Pigment sayısının düşmesi yani hipopigmentasyon başlıca iki soruna neden olmaktadır. Albinizm ve Vitiligo. Albinizm'de koyu renk veren pigmentler üretilmemesi sonucu deri, saçlar vb. beyaza yakın açık ve soluk bir renktedir. Vitiligo hastalığında da pigmentler kendilerini üreten hücrelerin ölümü ya da görevini yapmaması sonucu yamaya benzer açık renkli lekeler oluşması söz konusudur. Güneşe karşı çok hassas olan bu lekeler daha çok esmer ve koyu tenli insanlarda belirgin olur. Vitiligo ve Albinizm hastaları güneşten korunmalıdır.
Melanin üretimi arttıkça da dağılım dengesizleşir. Çürükler, doğum lekeleri, gebelik ve yaşlılık lekeleri hiperpigmentasyon ile oluşan lekelerdir.
Lazerle Leke Tedavileri yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Lazerle Leke Tedavileri’nin etkinliği lekenin cinsine göre değişmektedir. Bir takım lekelerde lazerle tedavi çok etkili olurken, bazı lekelerde lazer tedavilerinin başarısı düşüktür. Bu yüzden leke tedavisi öncesi lekenizin bir cilt doktoru tarafından teşhis edilmesi çok önemlidir.
Melanin yani derinin renk maddesi 250 - 1200 nm aralığındaki dalga boylarını absorbe eder. Kısa dalga boyları ( 532 nm ) melanin tarafından daha iyi absorbe olur, ancak cildin derinlerine inemez. Uzun dalga boylarının ( 1064 nm ) melanin tarafından absorbsiyonu zayıftır, ancak cildin alt tabakalarına ulaşabilir. Bu nedenle yüzeysel kahverengi lekelerde kısa dalga boyları, derin kahverengi lekelerde uzun dalga boyları tercih edilmelidir.
Ciltteki güneş Lekeleri yani lentigo çillerle karışan bir deri renk bozukluğu hastalığıdır. Ciltteki güneş Lekeleri her yaşta görülebilir. Ciltteki güneş Lekeleri çilden daha koyu renklidir. Boyutları daha büyüktür. Yaz kış deride kalır. Yaz aylarında rengi koyulaşır.
Ciltteki Güneş Lekeleri özellikle açık tenli kişilerde güneşe maruz kalan deri alanlarında görülür. El sırtı, yüz, omuz, sırt ve göğüs ön yüzde ortaya çıkar. Değişik boyutlarda net sınırlı kahverengi lekeler şeklindedirler. Özellikle akut güneş yanıklarından sonra, sırt, omuz ve gövdede derinin soyulmasını takiben yaygın bir şekilde deride belirebilir.
El sırtında ve yüzde ortaya çıkan güneş lekeleri ( yaşlılık lekeleri ), genellikle 40 yaş sonrası görülür.
Ciltteki Güneş Lekeleri kansere dönüşmez. Tedavileri estetik amaçlarla yapılır. Ancak bazı güneş lekeleri, lentigo maligna olarak adlandırılan deri kanseri ile karışabilir. Bu nedenle aniden büyüyen lekelerde dermaskopik inceleme yapılmalıdır.
Ota Nevüs selim karakterli, yüz bölgesinde mavi-kahverengi renkli leke şeklinde ortaya çıkan, tek veya çift taraflı ve çoğunlukla gözü de tutan bir ben türüdür.
Japonya’da yapılan bir araştırmada toplumdaki sıklığı %0.4 - 0.8 olarak bulunmuştur. Doğumda veya ergenlik çağında ortaya çıkabilir. Nedeni bilinmemektedir.
- Q Switched Nd: YAG ( 1064nm ) Lazer, 1064 dalga boyu nedeniyle dermisin derinlerine inebilir. Melanin absorbsiyonu az olduğu için epidermal hasar yapma olasılığı düşüktür. Bu yüzden koyu tenli kişilerde tercih edilebilir.
- Q Switched Alexandirite Lazer ( 755 nm ),
- Q Switched Ruby Lazer ( 694 nm ),
Ota Nevus tedavisi ortalama 4 - 8 seans gerektirir. Tedavi 2 ay aralıklarla yapılır. Çocuklarda seans sayısı az olur. Mavi-gri lezyonlar mor-mavi lezyonlara göre daha fazla seans gerektirebilir. Periorbital alan ( göz etrafı ) tedaviye dirençlidir.
Becker’s Nevus net sınırlı, açık veya koyu kahve renkli, bazen deriden hafif kabarık olur. Üzerinde uzun ve kalın kıllar olabilir. En çok omuz, göğüs, sırt ve kalçada görülür. Tek taraflıdır. Gerçek ben değildir. Erkeklerde kadınlardan fazla ortaya çıkar. Erkeklerde %0.5 oranındadır. Genellikle çocuklukta veya ergenlik çağında ortaya çıkar. Çocukluk çağında ortaya çıktığında açık renkli olabilir. Erişkinlikte rengi koyulaşabilir. Üzerindeki tüyler kalınlaşıp sayıca artabilir. Doğumsal değildir. Nedeni bilinmemektedir.
İlaçla tedavisi yoktur. Üzerindeki tüyler lazer veya diğer yöntemlerle alınabilir. Long Pulsed ND:YAG Lazer deride yanık oluşturmaksızın tüyleri giderebilir. Ancak Long Pulsed Alexandirite, Diode ve IPL gibi lazer epilasyon yöntemleri Becker’s Nevus’un açılmasına katkıda bulunabilir.
Becker’s Nevus tedavisinde kullanılan lazer tedavilerini pek çok kez tekrarlamak gerekir. Bazen tedavi etkinliği yetersiz olabilir. Becker Nevus tekrar edebilir.
Selim karakterli, açık kahverengi renkli ve erken çocukluk döneminden itibaren bulunan lekelerdir. Cafe au Lait Macule ( CALM ) yani kahverengi doğum lekesi tek veya çok sayıda olabilir. Gelişme çağında çocukla birlikte büyüyebilir. Toplumda %10 - 20 oranında görülebilir.
Genellikle selim bir durumdur. Çok sayıda kahverengi doğum lekesi nerofibromatosis ve tuberous sclerosis gibi hastalıklarla birliktelik gösterebilir.
Net sınırlı, açık veya koyu kahverengi renkte, vücudun her yerinde olabilen birkaç mm. ile 20 cm. üzerinde olabilen lekelerdir.
Kahverengi Doğum Lekesi ( CALM) tedavi gerektiren bir hastalık değildir. Kozmetik nedenlerle tedavi yapılmaktadır. Vücutta çok sayıda kahverengi doğum lekesi var ise nerofibromatosis ve tuberous sclerosis gibi hastalıkları araştırılmasını gerektirir.
Lazer Tedavisinde amaç rengin solması olmalıdır. Çünkü bazen tamamen gerileme olmayabilir. Esmer ciltlerde dikkatli olunması gerekir.
Açık renkli CALM melanin absorbsiyonu fazla olduğu için 532 nm tercih edilebilir.
Koyu tenli kişilerde diskolorasyon ( renk bozulmaları ) riski yüksektir. CALM geçtikten bir yıl sonra %50 nüks kendiliğinden ya da ultraviyole indüksiyonu sonucu olabilir.
Q-Switched Lazer tedavilere dirençli CALM ‘da süperfisyal erbium ablasyonu ile başarılı tedavi bildirilmiştir. Ayrıca Q-Switched Lazerler kol folikülü içindeki renk hücrelerine fazla etkili olmadığı için, tedaviden sonra tekrar riskini minimalize etmek için Long Pulsed Lazerler ile kombine edilebileceği bildirilmiştir.
Akne ( sivilce ) şikayeti sonrası kırmızı lekeler ve izler kalabilir. Ciltte bir bölgede tekrar akne çıkmaz ise kırmızı lekeler 2 - 4 ay içinde geriler. Bir akne derin ve uzun süreli ise kırmızı leke bırakma olasılığı yüksektir. Sürekli aynı yerde tekrarlayan akneler, akne lekelerini kalıcı hale getirebilir. Bu yüzden akne tedavileri erken dönemde yapılmalıdır. Ayrıca akneleri yolmak koparmak kalıcı iz kalma olasılığını daha da arttırabilir. Bir kırmızı akne lekesi aynı yerde 6 aydan uzun süre devam ediyorsa, o bölgede çukur şeklinde iz kalabilir. Bu yüzden uzun süren kırmızı lekelerin tedavi edilmesinde fayda vardır. Erken dönemde yapılan tedaviler iz kalmasını engelleyebilir.
Akne Leke Tedavileri’nde ilk şart akne çıkışını durdurmak ve var olan akneleri yok etmektir. Bu arada akne izi ve leke tedavilerine başlanabilir.
Tüm bu yöntemler belli oranlarda cildin yapısı, lekenin derinliği, yaygınlığı ve şiddetine göre değişik oranlarda başarılıdır. Kırmızı Leke Tedavileri’nde son yıllarda Fraksiyonel Lazerler daha çok tercih edilmeye başlanmıştır.
Çil selim karakterli, net sınırlı, kahverengi küçük lekelerdir. Sarışın, kızıl ve açık tenli kişilerde, güneşle temas eden cilt bölgelerinde görülmektedir. Erken çocukluk döneminden itibaren ortaya çıkarlar. Yaşla birlikte azalabilirler. Lentigo denilen daha büyük çillerden farkı yoğun güneş temasından sonra koyulaşır ve güneşlenilmediği zaman solarlar. Yüz çiller en çok alın, yanak, burun üzerinde görülür. Tüm yüzü kaplayacak derecede şiddetli olabilir. Açık kahverengi, koyu kahverengi renge sahip olabilir.
Yüzdeki çiller deri kanserine dönüşmez. Ancak çilleri olanlar güneş ışığına daha hassastırlar. Yüzdeki çillerin nedeni cildin güneş ışığına aşırı renk üreterek tepki vermesidir.
Çil tedavisi kozmetik amaçla uygulanır. Çil tedavi sonrası tekrarlar görülebilir. Tedaviyle şiddeti azaltılabilir. Her bir çil tedavi yöntemi değişik oranlarda fayda sağlar. En başarılı çil tedavileri lazer ile yapılan tedavilerdir. Açık tenli kişilerde en iyi sonuçlar alınır. Koyu tenli kişilerde deneme atışı yapılmasında fayda vardır.
Leke Tedavisi’ne başlamadan önce lekelerin kötü huylu olup olmadığı anlaşılması gerekmektedir. Gerekirse biyopsi yapılmalıdır. Hastanın durumuna göre kötü huylu olmayan lekelerin tedavisi için bu yöntemlerin birkaç tanesi kombine edilebilir. Tüm bunlara rağmen sürekli güneş koruyucu kullanma alışkanlığı yoksa bazı lekeler geri gelebilir. Güneş koruyucular 2 saatte bir temizlenip yeniden sürülmelidir. Çok yüksek faktörlü koruyucular mecbur olmadıkça kullanılmamalıdır. Yüksek faktörlü koruyucular gözenek tıkayıp siyah nokta oluşumunu tetikler.
Çil Tedavisi’nde lazer tedavileri ortalama 1 - 4 seans uygulanır. Çil tedavilerinden sonra çillerde azalma oranı % 40 - 70 arasındadır. İşlemler sonrası 3 - 5 gün süren kabuklanmalar olabilir. Çil tedavisinde lazer olarak KTP, Erbium veya Fraksiyonel Lazerler tercih edilebilir. Esmer ciltlerde Long Pulsed Alexandrite Lazerlerden iyi sonuç alınmaktadır. Yan etkileri düşük, tedavi etkinlikleri iyidir. Tüm yüzünde çil olanlarda çillerde tamamen kaybolma değil hafifleme beklentisi olmalıdır.